อาหารไม่ย่อย

ประเภทของอาหารไม่ย่อยตาม การแพทย์แผนจีน

ในการแพทย์แผนจีน อาหารไม่ย่อยมักถูกจำแนกออกเป็นประเภทต่างๆ ตามสาเหตุของอาการ อาจจำแนกเป็นประเภทใหญ่ๆได้ดังนี้ 

• ม้ามและกระเพาะอาหารพร่อง: อาหารไม่ย่อยประเภทนี้เกิดจากความอ่อนแอของม้ามและกระเพาะอาหาร มักมาจากโภชนาการที่ไม่ดี การตรากตรำ ความเครียดเรื้อรัง ส่งผลให้ความสามารถในการย่อยอาหารลดลง อาการต่างๆ ได้แก่ ท้องอืด เรอ อ่อนเพลีย อุจจาระเหลว และเบื่ออาหาร
• ความอ่อนล้าของพลังชี่: อาหารไม่ย่อยประเภทนี้เกิดจากการอุดตันของพลังชี่ ในระบบย่อยอาหาร ทำให้พลังชี่ของม้ามและกระเพาะอาหารหยุดนิ่ง ซึ่งอาจเกิดจากความเครียดทางอารมณ์หรือการรับประทานอาหารที่ไม่ดีต่อสุขภาพ วิถีชีวิตที่ไม่ค่อยได้เคลื่อนไหวร่างกาย อาการต่างๆที่เกิดขึ้น ได้แก่ ไม่สบายท้อง ท้องอืด ท้องผูก และรู้สึกอิ่มหลังรับประทานอาหาร
• อาหารซบเซา: คือสถานการณ์ที่อาหารในกระเพาะอาหารและลำไส้ไม่ได้รับการย่อยอย่างเหมาะสม และเคลื่อนไหวช้า หรือไม่เคลื่อนที่เลย อาการต่างๆ ได้แก่ ท้องอืด แน่นเฟ้อ และไม่สบายตัว เรอ อาเจียน ท้องผูก หรือท้องเสีย
• ความชื้นและความร้อน: อาหารไม่ย่อยประเภทนี้เกิดจากการสะสมของความชื้นและความร้อนในระบบทางเดินอาหาร ซึ่งอาจเกิดจากการรับประทานอาหารที่มีไขมันหรือเผ็ดมากเรับประทานไป การดื่มแอลกอฮอล์ หรือการสัมผัสกับสภาพแวดล้อมที่ชื้น อาการต่างๆ ได้แก่ คลื่นไส้ อาเจียน ท้องอืด ไม่สบายท้อง และท้องเสีย
• พลังชี่ของตับและถุงน้ำดีหยุดนิ่ง: อาหารไม่ย่อยประเภทนี้เกิดจากการอุดตันของพลังชี่ในตับและถุงน้ำดี ซึ่งอาจเกิดจากความเครียดทางอารมณ์ หรืออาหารที่มีไขมันและแอลกอฮอล์สูง อาการต่างๆ ได้แก่ ท้องอืด ท้องอืด ท้องผูก และรู้สึกอิ่มหลังรับประทานอาหาร

การรักษาอาการอาหารไม่ย่อยในทางการแพทย์แผนจีน โดยทั่วไปเริ่มจากการระบุรูปแบบหรือประเภทของอาหารไม่ย่อย จากนั้นใช้การผสมผสานระหว่างการปรับโภชนาการ การฝังเข็ม ยาใช้สมุนไพร และวิธีอื่นๆ เพื่อปรับสมดุลระบบย่อยอาหาร และส่งเสริมการย่อยอาหารที่เหมาะสม

การดูแลอาการอาหารไม่ย่อยในแต่ละประเภท

ต่อไปนี้เป็นแนวทางทั่วไปบางประการเกี่ยวกับการดูแลรักษาอาการอาหารไม่ย่อยแต่ละประเภทตามแพทย์แผนจีน

ม้ามและกระเพาะอาหารพร่อง:

• หลีกเลี่ยงอาหารดิบและเย็น อาหารมันๆ และไขมัน และการรับประทานมาก รับประทานตอนดึก
• รับประทานอาหารปรุงสุกและอุ่นๆ ย่อยง่าย เช่น ซุป สตูว์ โจ๊ก
• อาหารที่บำรุงม้ามและกระเพาะอาหาร เช่น ธัญพืช (ข้าว ข้าวบาร์เลย์ ข้าวโอ๊ต) ผักราก (แครอท มันเทศ มันเทศ) และโปรตีนไม่ติดมัน (ไก่ ไก่งวง ปลา)

ความเอ่อนล้าของพลังชี่:

• หลีกเลี่ยงอาหารที่ย่อยยาก เช่น อาหารมันๆ หรือของทอด หลีกเลี่ยงอาหารฤทธิ์เย็น ดิบ และไขมัน รวมถึงอาหารที่ทำให้เกิดคสามหนืด เช่น นม น้ำตาล และอาหารแปรรูป
• หลีกเลี่ยงการรับประทานมาก หรือรับประทานตามอารมณ์ เพราะอาจทำให้พลังชี่ซบเซาได้
• รับประทานอาหารที่มีเส้นใยสูง เช่น ผักและผลไม้สด เพื่อช่วยในการย่อยอาหารและส่งเสริมการเคลื่อนไหวของลำไส้ นอกจากนี้ควร
• อาหารฤทธิ์อุ่น ฉุน จะช่วยกระตุ้นการเคลื่อนไหวของพลัง เช่น ขิง กระเทียม หัวหอม และพริกไทยดำ
• การออกกำลังกายเป็นประจำ และฝึกการจัดการความเครียด เช่น การทำสมาธิและการหายใจลึกๆ สามารถช่วยปรับปรุงการไหลเวียนของพลังชี่

ความซบเซาของอาหาร:

• รับประทานอาหารอ่อนๆ ย่อยง่าย เช่น ซุปและสตูว์
• รับประทานอาหารมื้อเล็ก ๆ บ่อย ๆ และหลีกเลี่ยงการรับประทานมากเรับประทานไป
• สมุนไพรเช่น ขิง กระเทียม และพริกไทยดำ ช่วยส่งเสริมการย่อยอาหารและบรรเทาอาการท้องอืด
• หลีกเลี่ยงอาหารที่เย็น ดิบ และมัน รวมถึงอาหารที่ย่อยยาก เช่น อาหารทอดและอาหารแปรรูป เครื่องดื่มเย็น ๆ ให้รับประทานอาหารอุ่น ๆ ที่ย่อยง่าย
• หลีกเลี่ยงการรับประทานมาก และรับประทานเร็ว

ความชื้นและความร้อน:

• หลีกเลี่ยงอาหารมันๆ เผ็ดๆ รวมถึงแอลกอฮอล์และคาเฟอีน
• หลีกเลี่ยงอาหารหนัก มันเยิ้ม และเผ็ด รวมถึงอาหารที่ส่งเสริมความชื้น เช่น นม น้ำตาล และแอลกอฮอล์
• รับประทานอาหารที่มีเส้นใยสูงและรวมถึงผักและผลไม้สดจำนวนมาก
• เลือกรับประทานอาหารเบา ฤทธิ์เย็น และล้างพิษ เช่น ผักใบเขียว แตงกวา ถั่วเขียวงอก และมะระ
• ดื่มน้ำมากๆ หรือชาสมุนไพร เช่น เก๊กฮวย สะระแหน่ และชาใบบัวบก หลีกเลี่ยงสภาพแวดล้อมที่อับชื้น
• รับประทานช้าๆ และเคี้ยวอาหารให้ละเอียดเพื่อช่วยในการย่อยอาหาร

ความอ่อนล้าของตับและถุงน้ำดี:

• หลีกเลี่ยงอาหารมันๆ ไขมัน รวมทั้งแอลกอฮอล์และคาเฟอีน และอาหารรสเผ็ด เพราะจะทำให้พลังชี่ในตับแย่ลง
• รับประทานอาหารที่สมดุลและหลากหลาย ซึ่งรวมถึงผลไม้ ผัก และธัญพืชไม่ขัดสีหลากหลายชนิด เลือกรับประทานอาหารที่มีเส้นใยสูงและรวมถึงผักและผลไม้
• อาหารที่ส่งเสริมการเคลื่อนไหวของพลังชี่ เช่นหัวไชเท้า ขึ้นฉ่าย และสะระแหน่
• รับประทานอาหารมื้อเล็ก ๆ แต่บ่อย ๆ ตลอดทั้งวันเพื่อช่วยควบคุมการย่อยอาหารและส่งเสริมการเคลื่อนไหวของพลังชี่
• การออกกำลังกายเป็นประจำและเทคนิคการจัดการความเครียด เช่น การทำสมาธิและการหายใจลึกๆ สามารถช่วยส่งเสริมการไหลเวียนของพลังชี่

สิ่งสำคัญคือต้องทราบว่าสิ่งเหล่านี้เป็นแนวทางทั่วไปและการรักษาอาการอาหารไม่ย่อยใน การแพทย์แผนจีน นั้นมีความเป็นส่วนตัวสูงตามรูปแบบความไม่ลงรอยกันเฉพาะของบุคคล ทางที่ดีควรปรึกษาผู้ประกอบวิชาชีพแพทย์แผนจีนที่มีใบอนุญาตเพื่อวางแผนการรักษาเฉพาะบุคคล

เทียบเคียงกับโรคในทางการแพทย์แผนปัจจุบัน

ประเภทของอาหารไม่ย่อยที่อิงตามทฤษฎี การแพทย์แผนจีน อาจไม่สอดคล้องโดยตรงกับเงื่อนไขทางการแพทย์แผนปัจจุบัน อย่างไรก็ตาม อาการบางประเภทในการแพทย์แผนจีน บางลักษณะที่พอจะเทียบเคียงกับการแพทย์แผนปัจจุบันได้ เช่น

• ภาวะพร่องพลังชี่ของม้ามและกระเพาะอาหาร ในการแพทย์แผนจีน อาจทำให้เกิดอาการต่างๆ เช่น ท้องอืด ไม่สบายท้อง และไม่อยากอาหาร ซึ่งอาจคล้ายกับอาการของภาวะอาหารไม่ย่อยจากการทำงานในการแพทย์แผนปัจจุบัน
• ความชื้นและความร้อน ในการแพทย์แผนจีน อาจทำให้เกิดอาการต่างๆ เช่น คลื่นไส้ อาเจียน และท้องร่วง ซึ่งอาจใกล้เคียงกับโรคกระเพาะและลำไส้อักเสบหรืออาหารเป็นพิษในการแพทย์แผนปัจจุบัน
• การหยุดนิ่งของพลังชี่ ใน การแพทย์แผนจีน อาจทำให้เกิดอาการต่างๆ เช่น ท้องอืด เรอ และเบื่ออาหาร ซึ่งอาจคล้ายกับอาการของความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร เช่น กลุ่มอาการลำไส้แปรปรวน (IBS) ในการแพทย์แผนปัจจุบัน

อย่างไรก็ตาม สิ่งสำคัญคือต้องสังเกตว่าการแพทย์แผนปัจจุบันและการแพทย์แผนปัจจุบันมีเกณฑ์การวินิจฉัยที่แตกต่างกัน และการวินิจฉัยโรคแผนจีนอาจไม่สอดคล้องกับเงื่อนไขทางการแพทย์แผนปัจจุบันที่เฉพาะเจาะจงเสมอไป