เนื้อวัวและส่วนประกอบ ในโภชนาการบำบัดแผนจีน
ตามหลักการแพทย์แผนจีน (Traditional Chinese Medicine หรือ TCM) เนื้อวัวและชิ้นส่วนต่างๆ ของวัวเป็นอาหารที่ถูกนำมาใช้เพื่อวัตถุประสงค์ทางการแพทย์มาอย่างยาวนาน โดยมีคุณสมบัติและสรรพคุณที่แตกต่างกันไปในแต่ละส่วน.
คุณสมบัติและสรรพคุณโดยรวมของเนื้อวัว
เนื้อวัวมี รสหวาน (甘味/Sweet) และมี คุณสมบัติอุ่น (温性/Warm). เนื้อวัวมีคุณสมบัติในการเคลื่อนที่ขึ้นสู่ด้านบน (Upbearing) และเข้าสู่เส้นลมปราณหลักของ ม้าม (脾) และ กระเพาะอาหาร (胃).
สรรพคุณหลักของเนื้อวัวโดยรวม ได้แก่:
- บำรุงม้ามและกระเพาะอาหาร (健脾胃): ช่วยเสริมสร้างการทำงานของระบบย่อยอาหาร.
- บำรุงพลังชี่ (益气) และบำรุงเลือด (补血): เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการอ่อนเพลีย, ขาดพลังงาน, หรือมีภาวะเลือดน้อยและเลือดพร่อง โดยเฉพาะหลังคลอดบุตร.
- เสริมความแข็งแรงของเส้นเอ็นและกระดูก (强筋骨): รวมถึงบำรุงกล้ามเนื้อ.
- ขับความเย็นในร่างกาย (散寒暖身): ช่วยให้ร่างกายอบอุ่นและเหมาะสำหรับบริโภคในฤดูหนาว.
- นอกจากนี้ยังช่วยบรรเทาอาการวิงเวียนศีรษะได้.
เนื้อวัวโดยรวมถือเป็นอาหารที่มีคุณค่าทางยาที่ช่วยบำรุงร่างกาย สร้างพลังงาน และแก้ไขภาวะอ่อนแอของระบบอวัยวะที่เกี่ยวข้องกับม้าม กระเพาะอาหาร และเลือด.
คุณสมบัติของชิ้นส่วนต่างๆ ของวัวตามหลักการแพทย์แผนจีน
เนื้อวัว (牛肉 / Lean Beef): มีรสหวานและคุณสมบัติอุ่น. เข้าสู่เส้นลมปราณของม้ามและกระเพาะอาหาร. มีสรรพคุณในการ บำรุงพลังชี่และเลือด, บำรุงม้ามและกระเพาะอาหาร, ช่วยแก้อาการอ่อนเพลียและท้องอืด, และ เสริมความแข็งแรงของกล้ามเนื้อและกระดูก. เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่กำลังฟื้นตัว.
ตับวัว (牛肝 / Beef Liver): มีรสหวาน และคุณสมบัติอุ่น หรือเป็นกลาง. เข้าสู่เส้นลมปราณของตับ. มีสรรพคุณในการ บำรุงเลือดและตับ (补肝养血) และ ช่วยบำรุงสายตา (明目) เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการตาพร่ามัว, สายตาอ่อนล้า หรือเลือดน้อย. ควรปรุงให้สุกและระวังเรื่องคอเลสเตอรอลสูง.
ไตวัว (牛腰子 / Beef Kidney): มีรสหวาน, เค็ม, และคุณสมบัติอุ่น. เข้าสู่เส้นลมปราณของไต. มีสรรพคุณในการ บำรุงไตและกระดูก. เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการปวดหลัง, ปวดเข่า หรืออ่อนเพลีย.
กระเพาะวัว (牛肚 / Beef Tripe): มีรสหวาน และคุณสมบัติอุ่น หรืออุ่นเล็กน้อย. เข้าสู่เส้นลมปราณของม้ามและกระเพาะอาหาร. มีสรรพคุณในการ บำรุงม้ามและกระเพาะอาหาร (健脾养胃), ช่วยย่อยอาหาร (助消化), และช่วยแก้อาการท้องอืด, อาหารไม่ย่อย, หรือท้องเสีย.
หัวใจวัว (牛心 / Beef Heart): มีรสหวานและคุณสมบัติอุ่น. เข้าสู่เส้นลมปราณของหัวใจ. มีสรรพคุณในการ บำรุงหัวใจและสงบจิตใจ. เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการใจสั่น, นอนไม่หลับ หรือฝันร้าย.
กระดูกวัว (牛骨 / Beef Bones): มีรสหวาน และคุณสมบัติอุ่น หรืออุ่นเล็กน้อย. เข้าสู่เส้นลมปราณของไต. มีสรรพคุณในการ บำรุงไตและกระดูก, บำรุงไขกระดูก (补髓), และช่วยแก้อาการปวดเมื่อย. นอกจากนี้ยังช่วย ขับความเย็น (散寒) เหมาะสำหรับผู้ที่มีร่างกายเยือกแข็ง.
เนื้อเอ็นวัว (牛筋 / Beef Tendon): มีรสหวาน. คุณสมบัติอุ่น หรือเป็นกลาง. เข้าสู่เส้นลมปราณของตับและไต. มีสรรพคุณในการ บำรุงเส้นเอ็นและกระดูก (强筋健骨) และ บำรุงตับ-ไต (补肝肾). เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ, กระดูกและเส้นเอ็นอ่อนแอ, ผู้สูงวัยที่มีอาการปวดข้อ, หรือผู้ที่ฟื้นฟูจากการบาดเจ็บ.
นมวัว (牛奶 / Cow's Milk): มีรสหวาน. คุณสมบัติเป็นกลาง หรือมีฤทธิ์เย็นเล็กน้อย (微寒). เข้าสู่เส้นลมปราณของปอดและกระเพาะอาหาร. มีสรรพคุณในการ บำรุงพลังชี่, บำรุงหยิน, และ สร้างความชุ่มชื้น (滋阴潤燥) ให้กับร่างกาย, กระเพาะและลำไส้ (养胃润肠). เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการกระหายน้ำ, ผิวแห้ง, ร่างกายขาดสารอาหาร, ผู้ร้อนใน, หรือท้องผูก.
เลือดวัว (牛血 / Beef Blood): มีฤทธิ์เป็นกลาง. มีสรรพคุณในการ บำรุงเลือด (补血) และ ล้างพิษในลำไส้ (解毒通便).
หางวัว (牛尾 / Beef Tail): มีฤทธิ์อุ่น. มีสรรพคุณในการ บำรุงไตหยาง (补肾阳), ขับความเย็นและลดอาการปวด (散寒止痛). เหมาะสำหรับผู้ที่มีภาวะไตพร่อง, ปวดเอว, หรือเข่าเย็น.
ข้อควรระวังและข้อห้าม
แม้เนื้อวัวจะมีประโยชน์ แต่ควรบริโภคในปริมาณที่เหมาะสม เนื่องจากมีคุณสมบัติอุ่น ซึ่งการบริโภคมากเกินไปอาจทำให้เกิด ความร้อนสะสมในร่างกาย และอาจทำให้เกิด เสมหะ ได้.
ข้อควรระวังและข้อห้ามสำหรับบางกลุ่มบุคคล:
- ผู้ที่มี ภาวะร้อนใน (热性体质), เจ็บคอ, หรือมีแผลในช่องปาก ควรหลีกเลี่ยงหรือบริโภคด้วยความระมัดระวัง เพราะเนื้อวัวอาจทำให้ความร้อนเพิ่มขึ้น.
- ผู้ที่มีอาการ ไข้ หรือมี ภาวะอักเสบ ควรหลีกเลี่ยงการบริโภคเนื้อวัว เพราะอาจทำให้อาการแย่ลง.
- ผู้ที่มี ภาวะเสมหะชื้น (痰湿体质) อาจเสี่ยงต่ออาการท้องอืดและน้ำหนักขึ้น.
- ผู้ที่มี ไขมันในเลือดสูง หรือ เกาต์ ควรหลีกเลี่ยงการบริโภคเครื่องในวัวและน้ำซุปกระดูก.
- สตรีมีครรภ์ ควรปรุงเนื้อวัวให้สุกเท่านั้นและหลีกเลี่ยงส่วนที่มีไขมัน.
- ควรปรุงเนื้อวัวให้สุกเพื่อป้องกันการติดเชื้อ.
ข้อมูลข้างต้นเป็นหลักการทั่วไป การวินิจฉัยและรักษาอาการเจ็บป่วยควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์แผนจีนผู้เชี่ยวชาญ.
เคล็ดลับการใช้ตามแพทย์แผนจีน
ตัวอย่างตำรับที่ปรุงจากเนื้อวัวเป็นที่แนะนำ.
สตูว์แครอทกับเนื้อวัว
- บำรุงระบบม้ามและกระเพาะอาหาร.นำเนื้อวัวไปตุ๋นกับ หวงฉี (黄芪) และ พุทราแดง (红枣).
- เพื่อ ขับความเย็น สามารถตุ๋นหางวัวกับ ขิงสด (生姜) และ โกฐเชียง (当归).
- หากต้องการ ลดฤทธิ์อุ่น ของเนื้อวัว สามารถใส่ หัวไชเท้า (白萝卜) ซึ่งมีฤทธิ์เย็นลงในซุปได้.
สรุปภาวะที่เนื้อวัวเหมาะสม
เนื้อวัวเหมาะสำหรับผู้ที่มีภาวะต่างๆ ดังนี้:
- พลังชี่พร่อง (气虚) และผู้ที่อ่อนเพลีย, ขาดพลังงาน.
- เลือดพร่อง (血虚), เลือดน้อย, รวมถึงกรณีที่มีการสูญเสียเลือดมาก เช่น หลังคลอดบุตร.
- ม้ามพร่อง (脾虚) และมีปัญหาระบบย่อยอาหารไม่ดี, ท้องอืด.
- ไตหยางพร่อง (肾阳虚).
- ผู้ที่มีร่างกายอ่อนแอ, ต้องการเพิ่มความแข็งแรง, หรือมี ร่างกายเย็น (寒体质) และต้องการความอบอุ่นในฤดูหนาว.