ขมิ้นชัน

ชื่อสามัญ : Tumeric, Curcuma, Yellow Root

ชื่อวิทยาศาสตร์ Curcuma longa L. วงศ์ ZINGIBERACEAE
ชื่ออื่น ๆ ขมิ้น, ขมิ้นแกง, ขมิ้นชัน, ขมิ้นหยอก, ขมิ้นหัว, ขี้มิ้น, ตายอ, หมิ้น
พญาว่าน,ขมิ้นทอง,ขมิ้นดี,ขมิ้นป่า,ขมิ้นหัว,ขมิ้นไข,ขมิ้นหยวก,ขมิ้นแดง,ตายอ,สะยอ(กะเหรี่ยง),ขี้มิ้น(ใต้,อิสาน),ขมิ้นแกง

สารสำคัญ

เหง้าขมิ้นชันประกอบด้วยสารสำคัญประเภทเคอร์คูมินอยด์เป็นสารสีเหลือง ประกอบด้วยเคอร์คูมิน, เดสเมทอกซีเคอร์คูมิน และบิสเดส เมทอกซีเคอร์คูมิน และน้ำมันหอมระเหย มีสีเหลืองอ่อน มีสารสำคัญคือ เทอร์เมอโรน และซิงจีเบอรีน นอกจากนี้ ยังมีสารกลุ่มเซสควิเทอร์ปีน และโมโนเทอร์ปีน อื่น ๆ อีกหลายชนิด
ขมิ้นชันที่ดีต้องมีปริมาณเคอร์คูมินอยด์คำนวณเป็นเคอร์คูมินและน้ำมันหอมระเหย ไม่น้อยกว่า 5 % โดยน้ำหนัก และ 6% โดยปริมาตรต่อน้ำหนัก ตามลำดับตามมาตรฐานของตำรับยาสมนุไพรของประเทศไทย หรือไม่น้อยกว่า 3% และ 4% ตามลำดับ ตามมาตรฐานขององค์การอนามัยโลก

สรรพคุณ ตามเภสัชกรรมแผนไทย

• เหง้า : ฝาดหวานเอียน แก้ไข้เพื่อดี คลั่งเพ้อ,แก้ไข้เรื้อรังผอมเหลือง,แก้โรคผิวหนัง,แก้เสมหะและโลหิต,แก้ท้องร่วง,สมานแผล,แก้ธาตุพิการ,ขับผายลม,แก้ผื่นคัน,ขับกลิ่นและสกปรกในร่างกาย,คุมธาตุ,หยอดตา แก้ตาบวม ตาแดง, น้ำคั้นจากเหง้าสด ทาแก้แผลถลอก แก้โรคผิวหนังผื่นคัน ลดการอักเสบ ทำ
• ผงขมิ้น(เหง้าแห้งบดเป็นผง) : เคี่ยวกับน้ำมันพืช ทำน้ำมันใส่แผลสด,ผสมน้ำทาผิว แก้เม็ดผดผื่นคัน
• เหง้าสด : ตำกับดินประสิวเล็กน้อยผสมกับน้ำปูนใสพอกบาดแผล และแก้เล็ดขัดยอก, เผาไฟ ตำกับน้ำปูนใสรับประทาน แก้ท้องร่วง,แก้บิด

[ที่มา : วุฒิ วุฒิธรรมเวช]

 งานวิจัยเกี่ยวกับ ขมิ้นชัน 

>> กระดูก <<

ขมิ้นชันกับการป้องกันกระดูกพรุน 18/03/11
สารสกัดจากขมิ้นชันอาจมีฤทธิ์ปกป้องกระดูก ซึ่งปริมาณสารสำคัญที่เป็นส่วนประกอบในสารสกัดจากขมิ้นชันก็เป็นปัจจัยที่มีความสำคัญด้วยเช่นกัน

>> เบาหวาน <<

ฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือดของ Curcumin จากขมิ้นชัน 30/12/11
curcumin มีฤทธิ์ในการป้องกันและรักษาโรคเบาหวาน จึงอาจเป็นประโยชน์ต่อการนำไปใช้เสริมการรักษาผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ได้

ฤทธิ์ป้องกันการทำลายสมองเนื่องจากเบาหวานของขมิ้นชัน 08/05/08
เมื่อให้หนูขาวที่ถูกเหนี่ยวนำให้เป็นเบาหวานโดยการฉีด streptozotocin กินสาร tetrahydrocurcumin (THC) จากขมิ้นชัน ขนาด 80 มก./กก. นาน 45 วัน พบว่า ระดับน้ำตาลในเลือดลดลง และระดับอินซูลินในเลือดสูงขึ้น THC จากขมิ้นจะช่วยป้องกันการทำลายสมองอันเนื่องมาจากการเป็นเบาหวาน โดยไปเพิ่มเอนไซม์ที่มีคุณสมบัติต้านอนุมูลอิสระ คือ superoxide dismutase, catalase, glutathione peroxidase, glutathione-S-transferase และ reduced glutathione ในสมองของหนู พร้อมทั้งลด lipid peroxidation ซึ่งทำให้เกิดการทำลายเมมเบรนในสมอง

ผลของสาร curcumin จากเหง้าขมิ้นในการบรรเทาอาการปวดตามปลายเส้นประสาทในหนูที่เป็นเบาหวาน 17/08/07
การให้ insulin ร่วมกับ resveratrol หรือ curcumin มีผลช่วยบรรเทาอาการปวดในหนูที่เป็นเบาหวานได้

>> มะเร็ง และอนุมูลอิสระ <<

การเสริมฤทธิ์ยาต้านมะเร็งของสาร curcumin จากขมิ้นชัน 07/09/15
การให้สาร curcumin ร่วมกับยาอ๊อกซาลิพลาติน มีประสิทธิภาพในการยับยั้งเซลล์มะเร็งลำไส้ใหญ่เมื่อทำการทดสอบในสัตว์ทดลอง ซึ่งกลไกการออกฤทธิ์คือการเหนี่ยวนำให้เกิดการตายของเซลล์แบบ apoptosis

ฤทธิ์การต้านอนุมูลอิสระในเซลล์ประสาทหนูเมาส์ของสารเคอร์คิวมิน 02/03/12
สารเคอร์คิวมินมีผลในการปกป้องเซลล์ประสาทของหนูเมาส์จากการทำลายของสารอนุมูลอิสระที่ถูกเหนี่ยวนำด้วยไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ ซึ่งสารเคอร์คิวมินน่าจะนำไปพัฒนาเป็นยาที่ใช้ในการรักษาโรคที่เกิดจากความเสื่อมทางระบบประสาท เช่น โรคอัลไซเมอร์ และโรคพาร์กินสันได้

ผลของ curcumin ในการป้องกันการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมและต้านอนุมูลอิสระในหนูที่อดนอน 03/10/08
"การศึกษาผลการป้องกันการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมและการถูกทำลายด้วยอนุมูลอิสระของสาร curcumin จากขมิ้นชันในหนูถีบจักรที่เหนี่ยวนำให้อดนอนนาน 72 ชม. พบว่าเมื่อให้ curcumin ขนาด 10 และ 20 มก./กก. โดยการฉีดเข้าทางช่องท้องของหนู จะมีผลป้องกันการลดลงของน้ำหนัก ทำให้เคลื่อนไหวได้มากขึ้น ลดอาการกระวนกระวายของหนู
ยังมีผลต้านอนุมูลอนุอิสระโดยลดการเกิด lipid peroxidation ลดระดับ nitrite เพิ่มระดับ glutathione และเอนไซม์ catalase การให้ curcumin ขนาด 10 มก./กก. ร่วมกับ L-arginine ซึ่งเป็น nitric oxide precursor ขนาด 50 มก./กก. จะให้ผลตรงกันข้ามกับการให้ curcumin อย่างเดียว แต่ถ้าให้ curcumin ขนาด 10 มก./กก. ร่วมกับ L-NAME ซึ่งเป็น nitric oxide synthase inhibitor ขนาด 5 มก./กก. จะเสริมฤทธิ์ของ curcumin ให้เพิ่มขึ้น แสดงว่าผลในการป้องกันของสาร curcumin ในหนูจะเกี่ยวข้องกับการเพิ่มปริมาณของ nitric oxide ซึ่งเป็นอนุมูลอิสระชนิดหนึ่ง"

>> ไขมัน หลอดเลือด และหัวใจ <<

น้ำมันขมิ้นชันกับฤทธิ์ต้านภาวะหลอดเลือดแข็งตัวและฤทธิ์ต้านการอักเสบ 14/09/15
น้ำมันขมิ้นชันมีฤทธิ์ต้านภาวะหลอดเลือดแข็งตัวและต้านการอักเสบโดยมีกลไกการออกฤทธิ์ผ่านการกระตุ้นและยับยั้งการแสดงออกของยีนที่เกี่ยวข้องกับการสร้างและสลายไขมันรวมทั้งยับยั้งกระบวนการอักเสบที่เกิดขึ้นจากการได้รับอาหารที่มีไขมันสูง

ผลของการรับประทานสารสกัดเคอร์คูมินอยด์จากขมิ้นชันในผู้ป่วยโรคอ้วนที่มีไขมันในเลือดสูง 02/12/13
การรับประทานสารสกัดเคอร์คูมินอยด์จากขมิ้นชัน 1 กรัม/วัน นาน 30 วัน สามารถลดระดับไตรกลีเซอไรด์ในเลือดได้ แต่ไม่มีผลต่อค่าไขมันตัวอื่นในเลือด รวมน้ำหนักร่างกาย และดัชนีมวลกายด้วย

ฤทธิ์ลดไขมันและต้านอนุมูลอิสระของน้ำมันขมิ้นชัน 12/04/12
น้ำมันขมิ้นชันมีผลในการลดไขมันและป้องกันตับถูกทำลายในหนูได้ โดยเป็นผลมาจากฤทธิ์ในการต้านอนุมูลอิสระของน้ำมัน ดังนั้นน้ำมันขมิ้นชันอาจนำมาใช้ในการช่วยป้องกันโรคที่เกี่ยวกับหัวใจและหลอดเลือดได้

สารเคอร์คูมินช่วยให้การอักเสบที่หัวใจดีขึ้นในหนูที่มีภาวะกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ 10/08/12
สารเคอร์คูมินจากขมิ้นชันมีฤทธิ์ที่ป้องกันการอักเสบหัวใจในหนูที่เหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบที่กล้ามเนื้อหัวใจ โดยมีผลลดระดับโปรตีน(interleukin-1-beta, tumor necrosis factor-alpha, nuclear factor kappa Bp65 และ GATA-4) ที่ทำให้เกิดการอักเสบได้

น้ำมันขมิ้นชันกับฤทธิ์ต้านภาวะหลอดเลือดแข็งตัวและฤทธิ์ต้านการอักเสบ 14/09/15
น้ำมันขมิ้นชันมีฤทธิ์ต้านภาวะหลอดเลือดแข็งตัวและต้านการอักเสบโดยมีกลไกการออกฤทธิ์ผ่านการกระตุ้นและยับยั้งการแสดงออกของยีนที่เกี่ยวข้องกับการสร้างและสลายไขมันรวมทั้งยับยั้งกระบวนการอักเสบที่เกิดขึ้นจากการได้รับอาหารที่มีไขมันสูง

>> ฤทธิ์ต้านจุลชีพ และอื่นๆ <<

ฤทธิ์ต้านไวรัสไข้หวัดใหญ่ชนิดเอของสารสกัด curcuminoids จากขมิ้นชัน 17/12/12
สารสกัด curcuminoids จากขมิ้นชันมีฤทธิ์ต้านเชื้อไวรัสไขหวัดใหญ่ชนิดเอได้

ฤทธิ์ต้านเชื้อราและสารก่อมะเร็งของน้ำมันจากใบขมิ้น 16/12/11
ส่วนประกอบหลักที่อยู่ในน้ำมันคือ α-phellandrene, p-cymene และ terpinolene ซึ่งแสดงให้เห็นว่า มีความเป็นไปได้ที่จะนำน้ำมันหอมระเหยจากใบขมิ้นชันมาพัฒนาเป็นสารกันบูดต่อไป

ฤทธิ์ต้านเชื้อ E. coli ของน้ำมันหอมระเหยขมิ้นชัน 30/10/01
น้ำมันจากใบและเหง้าขมิ้นชัน (Curcuma longa L.) สกัดด้วยวิธีกลั่นระเหยด้วยไอน้ำ และวิเคราะห์องค์ประกอบทางเคมี โดยวิธี Gas Chromatography พบว่า น้ำมันจากใบขมิ้นชันมีสารเคมีกลุ่มโมโนเทอร์ปีนส์อยู่มาก แต่น้ำมันเหง้าขมิ้นชันมีสารประกอบกลุ่ม เซสควิเทอร์ปีนส์ และเซสควิเทอร์ปีน คีโตน เป็นองค์ประกอบส่วนใหญ่ น้ำมันจากใบและเหง้าขมิ้นชัน แสดงฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรีย E. coli สารพันธุ์ MTCC-443 มีค่าความเข้มข้นต่ำสุดที่ยับยั้งเชื้อ (Minimum inhibition concentrations, MICs) เท่ากับ 15.62 และ 125 ไมโครลิตร ต่อ มิลลิลิตร ตามลำดับ

ขมิ้นชัน: ฤทธิ์ทางชีววิทยาใหม่ 14/09/00
Curcumin I,II และ III ซึ่งแยกได้จากเหง้า(rhizome) ของขมิ้นชันแสดงฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ topoisomerase I และ II ar-turmerone เป็น sesquiterpene ketone ในน้ำมันหอมระเหย มีฤทธิ์ฆ่ายุง (mosquitocidal) ส่วนสารสกัดเฮกเซนจากใบขมิ้นชันให้สาร labda-8 (17), 12-diene-15,16-dial มีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อราชนิด Candida albicans

ฤทธิ์ยับยั้งการแพ้จากขมิ้นชัน 29/03/01
สารสกัดเอทิลอะซิเตตและcurcumin จากขมิ้นชัน ( Curcuma longa Linn. ) ขนาดความเข้มข้น 50 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร แสดงฤทธิ์ต้านการหลั่ง histamine

ข้อมูลจาก สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
www.medplant.mahidol.ac.th/active/news.asp